Khi bàn đến bệnh đái tháo đường, các nhà y học thường đề cập đến các lĩnh vực: sinh lý bệnh, phân loại bệnh, chẩn đoán, điều trị. Những đề tài muôn thuở này vẫn luôn được trình bày với rất nhiều thông tin mới lạ, hấp dẫn. Bởi vậy, thời gian gần đây, chúng tôi muốn lưu tâm đến những gì cụ thể, thiết thực nhất trong công tác chăm sóc sức khỏe cho người bệnh đái tháo đường. Người quan trọng nhất quan tâm đến việc chăm sóc cho người bệnh đái tháo đường chính là bản thân người bệnh, sau đó mới đến người thân, các tổ chức y tế, các tổ chức chính trị - xã hội trong cộng đồng nhân sinh của người bệnh.
Để kiểm soát tốt đường huyết (giữ mức đường huyết như người bình thường) thì người bệnh phải cần đến 5 biện pháp thiết yếu, đó là:
- Giáo dục sức khỏe cho người bệnh đái tháo đường.
- Chế độ dinh dưỡng.
- Tập luyện.
- Thuốc men.
- Các xét nghiệm kiểm tra.
Giáo dục sức khỏe cho người bệnh đái tháo đường.
Đây là biện pháp cơ bản nhất trong công tác chăm sóc người bệnh đái tháo đường. Giáo dục ở đây có nghĩa là người bệnh phải học cách tự chăm sóc cho mình. Tất cả mọi thông tin tiến bộ về bệnh đái tháo đường đều mang lại lợi ích cho người bệnh. Người bệnh cần phải học cách tự kiểm tra đường huyết, cách rèn luyện thể lực, cách ăn uống như thế nào cho phù hợp với tình trạng bệnh lý trong những thời điểm khác nhau. Có rất nhiều cách để người bệnh có được những thông tin chính xác và đầy đủ, góp phần nâng cao việc chăm sóc sức khỏe cho chính mình. Đọc sách là cách đơn giản nhất và thu nhập được nhiều thông tin chính xác nhất. Xem phim, nghe nhạc lại là cách hợp thời hơn. Ngoài ra người bệnh còn có thể tham dự các lớp học đái tháo đường hoặc đến các cơ sở tư vấn để tìm hiểu một cách cụ thể về diễn biến các chứng bệnh của mình. Gần đây nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam đã thành lập các câu lạc bộ đái tháo đường. Đây là nơi để bệnh nhân học hỏi, trao đổi kinh nghiệm quý báu trong việc tự chăm sóc sức khỏe cho mình. Tuy nhiên, muốn có những thông tin chọn lọc, thích hợp với từng đối tượng thì cần phải có các nhà giáo dục về bệnh đái tháo đường. Nhà giáo dục đái tháo đường có thể là: bác sỹ, y tá, chuyên gia dinh dưỡng, chuyên gia tư vấn sức khỏe tâm lý… Các chuyên gia dinh dưỡng có thể giúp người bệnh lập kế hoạch dinh dưỡng riêng cho họ. Một số nước trên thế giới đã tổ chức những khóa học “Kiến thức chuyên biệt bệnh đái tháo đường” cho các nhà giáo dục bệnh đái tháo đường. Sau khóa học là một cuộc thi sát hạch để cấp chứng chỉ với chức danh “Nhà giáo dục đái tháo đường”. Muốn có hiểu biết để tự bảo vệ sức khỏe cho chính mình, bệnh nhân đái tháo đường phải lựa chọn những thông tin luôn luôn biến đổi theo thời gian mới tìm được những nhu cầu đích thực và những gì cần làm, cần tuân thủ theo. Nhờ có được những kiến thức cơ bản trong giáo dục đái tháo đường, người bệnh có thể thích ứng để không ngừng nâng cao sức khỏe cho chính mình và có đủ bản lĩnh chung sống với bệnh đái tháo đường.
 |
Bệnh nhân đái tháo đường cần chủ động kiểm tra đường huyết thường xuyên- (ảnh minh họa)
|
Dinh dưỡng
Mỗi người bệnh phải được lập một chế độ dinh dưỡng có lợi cho sức khỏe, đảm bảo năng lượng cần thiết cho họ thực hiện những công việc khác nhau. Chẳng hạn, khi đang dùng insulin, bệnh nhân phải có đủ khối lượng, chất lượng thức ăn và thời gian ăn phù hợp với liều lượng cũng như thời lượng tiêm của từng loại insulin.
Chế độ ăn là vấn đề đáng quan tâm nhất cho người bệnh đái tháo đường typ 2 trong việc kiểm soát đường huyết và trọng lượng của cơ thể. Người bệnh có thể dùng chế độ ăn để đạt được những yêu cầu như: giữ đường huyết, mỡ máu, huyết áp, cân nặng… ở mức như người bình thường hoặc gần như người bình thường, đảm bảo đầy đủ vitamin và khoáng chất.
Tập luyện
Khi ăn, đường huyết của người bệnh đái tháo đường sẽ tăng lên, nhưng khi được dùng thuốc đái tháo đường hoặc khi hoạt động thể lực thì đường huyết được hạ thấp xuống. Tập luyện phải thực sự thường xuyên, cũng như chế độ ăn uống và sử dụng thuốc men để duy trì tốt đường huyết như người bình thường. Chế độ tập luyện cho người bệnh đái tháo đường nhằm mục đích:
- Tiêu hao lượng đường trong máu, đốt cháy chất béo dư thừa trong cơ thể và loại bỏ chúng.
- Cải thiện sức lực của cơ bắp, lưu thông tuần hoàn và ổn định chức năng hoạt động của các cơ quan trong cơ thể (tim, phổi…).
- Tạo nên một hình thể, vóc dáng khỏe mạnh, tinh thần thoải mái, sống động, thích nghi với môi trường và đối phó với những stress được tốt hơn. Cần lưu ý rằng, chế độ tập luyện thể lực phải phù hợp với chế độ dinh dưỡng và liều lượng thuốc men trong từng thời gian cụ thể.
Thuốc men
Thuốc điều trị bệnh đái tháo đường hiện nay thường dùng là thuốc tiêm (insulin) hoặc thuốc uống (sulfamid hạ đường huyết), có thể dùng phối hợp cả 2 loại đó. Một số bệnh nhân đái tháo đường typ 2 không cần dùng thuốc nếu duy trì được thường xuyên đường huyết trong giới hạn bình thường bằng chế độ ăn và hoạt động thể lực.
Các thông số kiểm tra
Kiểm tra đường huyết: người bệnh đái tháo đường phải tự kiểm tra đường huyết thường xuyên theo thời gian biểu đã định. Tuy nhiên, có những khi đường huyết thất thường thì sự kiểm tra này phải thay đổi thời gian để hiệu chỉnh lại đường huyết – vấn đề này nhiều khi cần có sự can thiệp của thầy thuốc.
Kiểm tra ceton niệu: các thể ceton là những chất độc được tạo ra trong cơ thể khi có quá ít insulin. Nếu bệnh nhân bị đái tháo đường typ 1 hoặc đái tháo đường typ 2 khi có bệnh cấp tính kèm theo (sốt, nhiễm trùng, tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim…) thì cần phải kiểm tra ceton trong nước tiểu. Phát hiện ceton trong nước tiểu nhằm đưa ra những biện pháp để ngăn chặn kịp thời một biến chứng cấp tính nguy hiểm của bệnh đái tháo đường – nhiễm toan ceton.
Kiểm tra HbA1C: có một loại hemoglobin gắn glucose được coi là hemoglobin A1C (HbA1C). Thông qua việc kiểm tra nồng độ HbA1C, có thể đánh giá tình trạng kiểm soát chung về bệnh đái tháo đường. Chế độ kiểm tra này được làm 3 – 6 tháng một lần để theo dõi xu hướng của việc quản lý đường huyết qua từng thời gian điều trị.
Như vậy, mỗi một biện pháp kiểm soát đái tháo đường đều có chung một mục đích là nâng cao sức khỏe cho người bệnh đái tháo đường. Biện pháp nào cũng đóng một vai trò quan trọng. Quan trọng hơn chăng, đó chính là bạn – bệnh nhân của bệnh đái tháo đường.
Ths. BS. Hồ Khải Hoàn – Bệnh viện Nội tiết Trung ương
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét