Ba điểm mấu chốt phòng và trị đái tháo đường

Những công trình nghiên cứu có giá trị đều chứng minh bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) đã được cải thiện nhờ những can thiệp đa yếu tố.

Kết quả sẽ tăng cao nếu những tổn thương của bệnh tiểu đường được phát hiện sớm, điều trị đúng và kịp thời theo 3 điểm mấu chốt sau:

Chế độ ăn uống hợp lí

Nhu cầu năng lượng của mỗi người là khác nhau, phụ thuộc vào cân nặng, mức độ lao động do đó chế độ ăn của mỗi bệnh nhân ĐTĐ cũng khác nhau. Điều quan trọng là cần ăn uống đầy đủ thành phần trong mỗi bữa ăn và phân bố theo tỉ lệ: carbohydrates 50-60%, chất béo <30%, protein 10-20%, chất xơ trong chế độ ăn: tối thiểu 20g/ 1.000 calo. Cần bổ sung vitamin và khoáng chất, có thể không bổ sung nếu chế độ ăn cân đối. Hạn chế dùng bia, rượu (dưới 10%).

Có thể dùng chế độ 3 bữa chia đều sáng - trưa - chiều. Ở bệnh nhân ĐTĐ típ 2 không cần ăn nhiều bữa, tuy nhiên bệnh nhân ĐTĐ đang tiêm insulin có thể chia làm 5 bữa (3 bữa chính, 2 bữa phụ).

Trong chế độ ăn, cần hạn chế đường hấp thu chậm (các loại thực phẩm có chứa tinh bột, ngũ cốc, củ hạt như cơm gạo, bún, bánh mì, khoai...) những thực phẩm này cần ăn với lượng vừa phải và có thể thay thế cho nhau.

Tránh đường hấp thu nhanh: nước ngọt, sữa đặc có đường, chè ngọt, bánh mứt kẹo các loại... Cần ăn nhiều rau xanh vì rau chứa nhiều chất xơ giúp chậm hấp thu đường và mỡ, thịt cần hạn chế nếu mắc bệnh thận hay suy thận. Cần thường xuyên gặp gỡ các chuyên gia dinh dưỡng để được điều chỉnh chế độ ăn hợp lí và kịp thời.

Hoạt động thể lực thường xuyên

Nên tập thể dục mỗi ngày 30 phút, 5 ngày mỗi tuần. Trước khi tập, cần kiểm tra tim mạch, mạch vành, thận huyết áp, võng mạc, bàn chân (kiểm tra xem có bị giảm hay mất mạch không, có triệu chứng đau cách hồi, biến dạng bàn chân không).

Cần ăn, uống nước đầy đủ, đi giày dép phù hợp để chân không bị chấn thương đeo thẻ bệnh nhân ĐTĐ, cần lưu ý bạn cùng tập dấu hiệu nhận biết tình huống hạ đường huyết để xử lí kịp thời.

Phải đo đường huyết trước khi tập, nếu đường huyết 14mmol/1 (252mg/dl), có nhiễm ceton thì không nên tập. Khi đường huyết < 6mmol/1 (l08mg/dl), có thể ăn thêm 15g carbohydrate. Luôn sẵn nguồn đường để xử trí hạ đường huyết như nước ngọt, kẹo.

Nếu luyện tập tích cực cần giảm liều insulin trước khi tập hay bổ sung nguồn carbohydrate. Bài tập được lên kế hoạch và quy định thời gian.

Đối với bệnh nhân ĐTĐ típ 2 béo phì hay quá cân có thể cân nhắc dùng thuốc giảm cân như là thuốc phụ trị.

Trong và sau khi tập cần ngăn ngừa nguy cơ hạ đường huyết như:

- Bổ sung nguồn carbohydrate hay giảm liều insulin; Cân nhắc bữa phụ trước giờ đi ngủ; Nếu có tăng đường huyết sau luyện tập cho thấy thiếu insulin lúc luyện tập, do đó cần theo dõi đường huyết chặt chẽ để chỉnh liều insulin.

Cần xem xét những bệnh đi kèm hay biến chứng của bệnh ĐTĐ. Nếu có bệnh thần kinh ngoại biên thì nên thực hiện những bài tập ít gây chấn thương như bơi lội, đạp xe, chèo thuyền, các bài tập dùng ghế và cánh tay; không nên tập các bài nặng, dạo bộ quá dài, chạy bộ. Nếu có bệnh thận nên thực hiện các hình thức tập luyện cường độ thấp đến vừa phải như đi bộ; không nên thực hiện các hình thức tập luyện cường độ cao như chạy bộ.

Nếu có bệnh võng mạc ĐTĐ nên luyện tập những động tác ít ảnh hưởng đến võng mạc như bơi lội, dạo bộ, đạp xe tại chỗ; không nên thực hiện các hoạt động gắng sức như chạy nhanh, cử tạ, chèo thuyền, quần vợt.

Tránh lối sống tĩnh tại. Không nên ngồi bất động xem ti vi quá 2 giờ mỗi ngày. Tăng cường các hoạt động đơn giản hằng ngày như đi bộ, làm việc nội trợ, làm vườn. Bệnh nhân không nên hút thuốc lá vì nicotin trong thuốc lá thúc đẩy biến chứng mạch máu lớn và mạch máu nhỏ.

Cân nhắc khi uống rượu. Bệnh nhân đường huyết không ổn định hay có những vấn đề y khoa khác như viêm tụy, rối loạn li-pít máu, viêm thần kinh không nên uống rượu.

Thuốc điều trị

Người bệnh đái tháo đường phải tuyệt đối tuân thủ sự chỉ dẫn của thày thuốc chuyên khoa Nội tiết: Bệnh viện Nội tiết TW, khoa Nội tiết Bệnh viện đa khoa tỉnh, Trung tâm y tế huyện, thành phố, thị xã...

Theo BS. Phạm Văn Thiều – Người cao tuổi